ارزیابی ساختار نهادی مورد نیاز ایجاد بازار آب رودخانه ی زاینده رود

بازار آب به ساز و کاری برای تخصیص آب بر مبنای مبادله ی حق آبه اطلاق می شود که به تعیین قیمت تعادلی در بازار منجر می گردد. در حال حاضر، در برخی از مناطق کشور بازارهای محلی و غیر رسمی آب در حال فعالیت هستند. اما اخیراً تلاش هایی از سوی برنامه ریزان بخش آب کشور در زمینه ی ایجاد بازار آب رسمی شکل گرفته است. یکی از عوامل مهم در موفقیت بازارهای آب، تدارک بستر نهادهای مورد نیاز است. هدف این پژوهش، ارزیابی ساختار نهادی مورد نیاز برای ایجاد بازار آب در حوضه ی آبریز رودخانه ی زاینده رود است. اطلاعات مورد نیاز به شیوه ی نظرسنجی از خبرگان بخش آب حوضه ی آبریز رودخانه ی زاینده رود گردآوری شده است. جامعه ی آماری این بررسی شامل مدیران، دانشگاهیان، حقوق دانان و کارشناسان آب است. داده های مورد نیاز با انجام مصاحبه ی حضوری و تکمیل پرسشنامه ی ساختار یافته جمع آوری شده است. در بخش نخست، ساختار حکمرانی آب در منطقه با استفاده از مدل نهاد- عملکرد مورد سنجش قرار گرفته است و در بخش دوم، با استفاده از چارچوب تحلیل توسعه ی نهادی اوستروم وضعیت قواعد مورد نیاز ایجاد و موفقیت بازار آبی کارامد در شرایط فعلی منطقه، مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج بخش نخست نشان می دهد که در عملکرد نهاد آب، بیش تر از آن که اثربخشی کلی قوانین و سیاست های بخش آب نقش داشته باشند، اثربخشی کلی مدیریت سازمانی و اداری بخش آب تأثیرگذار و غالب است. به این معنا که نقش محوری را مدیریت فن سالارانه ایفا می کند. همچنین، ارزیابی کلی عملکرد بخش آب در چهار مولفه ی عملکرد فیزیکی، مالی، اقتصادی و عدالت در عملکرد نشان می دهد که عملکرد فیزیکی بالاترین میزان عملکرد را در بین سایر مولفه های عملکردی دارا می باشد. در بخش دوم، نتایج ارزیابی وضعیت قواعد هفت گانه ی مرزی، نقش آفرینی، اقتدار، گستره، اطلاعات، تجمیع و دستاورد نهایی حاکم بر بازار آب نشان داد، که قواعد دستاورد نهایی و تجمیع به ترتیب بازدارنده ترین قواعد مورد نیاز برای برقراری بازار آب در منطقه ی مورد بررسی می باشند. جمع بندی کلی این بررسی نشان می دهد که در شرایط کنونی بستر نهادی ایجاد بازار آب در منطقه مهیا نمی باشد.